Hartog Hollander

Deventer v. 1.2

Family page

Hartog Hollander, alias: Han, birth 5 OKT 1886 Deventer, died 9 Jul 1943 Sobibor, Polen, occupation: Spoorwegambtenaar, verslaggever, journalist, son of Simon Hollander and Frouwkje Hoogstraal
Han zou geboren zijn in de Walstraat 123, maar is waarschijnlijk Walstraat 113. Na 1886 is het gezin verhuisd naar Walstraat (nu) 42. Wel heeft het gezin gewoond op nr 123 na 1905. Plaquette geboortehuis Han Hollander is daar geplaatst in 198 7 en verwijderd in 2007 om doorgang te maken naar winkelcentrum de Boreel. Han is niet geboren op de plek waar de plaquette zat, maar is daar later met zijn ouders gaan wonen. Zijn moeder is daar als laatste overleden.

Samen met hun vriend Leo Kleinsmiede richtten de broers in 1902 een voetbalvereniging op. Voetbalclubs schoten in die tijd als paddenstoelen uit de grond. Eerst was er alleen sprake van een afgezet veldje en een leren bal. Vergaderruimte bleek oo k nodig. Dat kon geregeld worden via de oom van Leo, J.H. Rensman. Deze oom was een fanatiek bestrijder van alcoholisme; hij had een Volksbond tegen Drankmisbruik opgericht. Het verenigingsgebouw stond aan de Polstraat 37. Oom Rensman zag wel wa t in de oprichting van een voetbalclub door zijn neef en diens vrienden Hollander. Rensman vond dat sporten de jeugd op het goede pad hield, los van drankverslaving, verveling en vrouwen. Het gebouw aan de Polstraat mochten de jonge voetballiefheb bers wel lenen om te vergaderen. 'Be Quick' was de naam van de club, maar dat veranderde al snel in 'Go Ahead. Han kwam met dat idee, want 'Be Quicks' waren er al genoeg. De oprichting van de voetbalclub was op 1 december 1902 een feit. Kare l en Hartog (Han), tussen de 16 en 20 jaar oud, leden van het eerste uur. Ze waren geliefd bij Go Ahead. Hartog, met de bijnaam 'the Duke', hing op de vergaderingen en tijdens de wedstrijd vaak de paljas uit. Bij Go Ahead (in 1971 werd Eagles erac hter geplakt) stond Hartog bekend als een opvliegend en bevlogen persoon, die zich stortte in het voetbalspel.

Hij speelde ook belangrijke rol bij Go Ahead en had daar de bijnaam The duke (Hartog=Hertog=Duke). Hij speelde, samen met zijn broer Carel en Moos Polak (zie eigen naam), bij Be Quick), de voorloper van Go ahead die in 1902 was opgericht. Allen ha dden bestuursfuncties en Han Hollander heeft de naam Go Ahead bedacht.

Toen hij zijn HBS diploma gehaald had, ging hij in 1904 als leerling-klerk aan de slag bij de Hollandsche IJzeren Spoorwegmaatschappij. Al in 1907 schopte hij het tot chef-commies. Een goedbetaalde baan, maar zijn hart lag er niet. In 1907 moes t Hartog, net als iedereen, in dienst. Hij kwam terecht bij de genie. Zittend op zijn kazernebrits hing hij weer de clown uit. Bevlogen deed hij verslag van voetbalwedstrijden, die hij had gezien of waarbij hij zelf speler was geweest. De soldate n hingen aan zijn lippen. Een van hen was Willem Vogt, een van de oprichters van de AVRO-radio. Willem en Hartog raakten bevriend.

Na de HBS is hij naar Amsterdam verhuisd waar hij werkte als administrateur bij de Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij (HIJSM). In 1904 verkreeg hij eervol ontslag om zich volledig te kunnen wijden aan de sportjournalistiek. Hij werkte voo r de AVRO en bij De Telegraaf. In 1940 werd hij ontslagen omdat hij Joods was; zelfs nog voordat de bezetters dit als anti-Joodse maatregel hadden ingevoerd.

Han Hollander is vooral bekend geworden als de legendarische verslaggever van vooral voetbalwedstrijden tussen 1928-1940. In 1928 was hij voor het eerst te horen bij een radio-verslag van Ned-Belgie. Hij was in 1936 als verslaggever bij de Olympis che Spelen in Berlijn geweest en meende dat hij door het in bezit hebben van een oorkonde die door Hitler ondertekend was, zou worden vrijgesteld van deportatie. Hij kwam om, met zijn gezin, in het vernietigingskamp Sobibor.

Han schijnt ondergedoken te hebben gezeten in Vaassen. Op aandringen van vrienden dook hij toch uiteindelijk in 1942 onder. Toen hij hoorde dat zijn dochter was opgepakt verliet hij vermoedelijk toch zijn schuilplaats. Freek Bomhof uit Vaassen hee ft het verhaal gehoord van een Vaassenaar die in de buurt woont van het vermoedelijke onderduikadres van Hollander, nu Gortelseweg 41. Deze buurtgenoot , Jan Montizaan en 74 jaar oud heeft het verhaal gehoord van eeen vroegere buurman genaam d de Graaf, wonende Gortelseweg 30 en is al meer dan 50 jaar geleden overleden. Dus het verhaal kent hij via overlevering en het bewijs hiervan is niet te leveren.

'Han Hollander, de befaamde radio-sportcommentator, heb ik niet kunnen helpen. Hij zat in Westerbork, en hij wilde terug in de vrije wereld. Maar er viel niets te bereiken. Ondanks het feit dat Harster het geval 'befèurwortete'; ondanks het fei t dat Hollander de Olympische-Errinnerungsmedaille bezat, een persoonlijke onderscheiding van de Fèuhrer voor zijn prestaties bij de Olympische Spelen te Berlijn in 1936.' (Mr. Benno Stokvis, Advocaat in bezettingstijd, Amsterdam 1968, p. 93)

'Een opzienbarend geval is het onverwachte transport, als S-geval van Han Hollander, de vermaarde radio-omroeper van voetbalwedstrijden. Oorzaak: een onvoorzichtige uitspraak van zijn vrouw. Zo storten vrouwen mannen in het ongeluk. Hollander ha d het meest benijde baantje van het hele kamp. Hij was zoiets als administrateur in het zg. Heidelager van de ss, halverwege Westerbork en Hooghalen. Hij had het baantje gekregen vanwege zijn internationale faam en omdat hij zo'n vlotte vent was . Hij was daar zo vrij als een vogel in de lucht en genoot vele faciliteiten. Zijn vrouw had als snedige repliek de vrouw van een Duitse Jood toegebeten: 'Er komt nog wel een andere tijd. Wij zullen jullie Rotmoffen dan wel krijgen.' Zo denken hie r vele andere Hollanders, maar ze zeggen het niet, althans niet waar Duitse Joden bij zijn. Verraad door een alte Kamp-Insass, Rapport aan de Obersturmfuehrer die vond dat de huisvrouw van Hollander iets te ver was gegaan. Hij liet ze beiden in ba rak 51, de gevangenis, een vierkant huisje, opsluiten en hen op transport zetten: aldus eindigt, als het te pas komt, de meest brillante carriáere van een Jood hier. Het geval maant de Joden tot nederigheid. Hollander liep jammer genoeg wel wat me t de borst vooruit. Trots op zijn uitverkorenheid.' (Philip Mechanicus, In dÔepÒot, Amsterdam 1985, p. 73-74) Het citaat uit In depot wordt niet herkend door Bertha Hollander-Hes, de schoondochter van Han's broer Fre; hij kreeg in Westerbork da t baantje omdat hij geleerd had (HBS) en de Duitser niet, hij kon Han daarom goed gebruiken.

Er is een Han Hollanderplein naast de Scheg in Colmschate. Er was rond 2000 ook sprake van een nieuw te bouwen Go Ahead Eagles-stadion wat het Han Hollanderstadion zou gaan heten; nieuwbouw is niet doorgegaan.

Op 5-5-2009 is bij het voormalige woonhuis van Han in Amsterdam een Stolperstein gelegd: "Het ontslag van Han Hollander bij de AVRO na de Duitse inval is buitengewoon pijnlijk", aldus Willemijn Maas, algemeen directeur van de AVRO, tijdens het leg gen van de 'Stolperstein'. De familie van Hollander vond de toespraak moedig en verrassend. http://geschiedenis.vpro.nl/artikelen/41925058/

Documentatie: Gedenksteen bij geboortehuis Han Hollander, Walstraat 123 (zie foto woonhuis blz. 66 D'ter 1900). Foto geboortehuis Walstraat; Han Hollanderop dak olympisch stadion met AVRO-directeur Willem Vogt 1928; tijdens interview met Willy de n Ouden 1932 (EHC). Foto Han Hollander blz 94; foto familie Hollander blz 86; Joodse trouwacte Han en Leen Hollander 1912 blz 78 (vB). Geboortehuis Walstraat blz 66 ook in 'Deventer van 1900 tot nu' van Tijs van der Linden (1993) en blz 18 van 'Ou d Deventer in foto' deel 1,2,3 van H.J. van Baalen 1984-1987. Boeken 'Elf jongens en een voetbal' en 'De mooiste overwinning' met voorwoord Han Hollander www.spitsbroeders.nl. Uitzending De Avonden 24-03-2003, met verslag wedstrijd Ned-Belgie 193 9 van Han hollander www.vpro.nl/deavonden/afleveringen/10286669 Biografie Han Hollander www.inghist.nl/Onderzoek/BWN/lemmata/bwn2/hollanderh Foto's Han Hollander van 1928 www.deventerinbeeld.nl Foto Han op blz. 15; stuk over Han op blz. 108 in 'G o Ahead 100 jaar' door Harry Oltheten.

Historisch Centrum Overijssel: Radio-Journaal opname uit 1935 van Han Hollander, na de wedstrijd Ajax- Go Ahead om het Nederlands kampioenschap in het pas geopende stadion De Meer. Met een interview met de toenmalige keeper van Go Ahead Leo Halle . De CD is een kopie van een 78 toerenplaat.

Freddy Hollander (kleinzoon van Fre Hollander, een broer van Han) is in bezit van de afscheidsbrief van Han aan zijn moeder; http://opavontuurmetgeschiedenis.web-log.nl/mijn_weblog/2010/04/han-hollander.shtmll to:
Leentje Smeer, birth 6 OKT 1886 Amsterdam, died 9 Jul 1943 Sobibor, Polen, daughter of Wolf Smeer and Etje Slager

1) Froukje Esther Hollander, alias: Frouwkje Esther, birth 25 OKT 1915 Amsterdam, died 28 Feb 1943 Auschwitz, Polen to:
Adolf Henri Waterman, birth 29 MRT 1915 Rotterdam, died 12 Nov 1942 Mauthausen, Oostenrijk, occupation: Economisch leeraar (Drs Economie), son of Nathaniel Waterman and Mina Rippe

Main index A-Z